صادرات شیر خشک به کشورهای همسایه

دکتر هومن باسره

تولید محصول شیر خشک در ایران و صادرات آن بسیار مهم و پربازده می‌باشد، زیرا شیر یکی از فرآورده‌های تبدیلی صنایع لبنی است که علاوه بر مصارف صادراتی، در داخل نیز مصرف بالایی دارد.

شیر خشک یکی از محصولات لبنی است که حاصل تبخیر آب شیر می‌باشد. شیر خشک به نسبت شیر از مزایای متعددی برخوردار است:
- فاسد نمی‌شود، زیرا فقط حاوی آب است و نه چربی.
- بسیار کم وزن‌تر از شیر مایع است، بنابراین حمل آن سهل‌تر و فضای کمتری اشغال می کند.
- حاوی پروتئین، کربوهیدرات، کلسیم، پتاسیم و ویتامین‌های A و D است که برای سلامت قلب، عروق، سلامت پوست و سینه بسیار مفید هستند.

بیشترین مقاصد صادرات شیر خشک ایران کشورهای پاکستان، افغانستان، سوریه و عراق بوده‌اند. طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، میزان صادرات شیر خشک با چربی کمتر از ۱.۵ درصد و با کد تعرفه ۰۴۰۲۱۰۲۰، در سال ۱۳۹۹ بیش از ۱۱ میلیون و ۴۴۸ هزار دلار اعلام‌شده است.

صادرات و بازارهای صادراتی شیر خشک ایران

صنعت لبنیات از مهمترین صنایع غذایی در جهان است و نقش مهمی در تغذیه و سلامت افراد دارد. براساس جزئیات آمار مبادلات تجاری ایران، صادرات لبنیات در سال ۱۴۰۱ در حدود ۱.۵ میلیارد دلار بوده است که نسبت به سال ۱۴۰۰ کاهش چشمگیری داشته است.

براساس گزارش گمرک ایران، صادرات لبنيات ایران به کشورهای عراق، ترکيه، جمهوری آذربايجان، ترکمنستان، ارمنستان، کويت، قطر و عربستان سعودی، با کاهش و صادرات آن به کشورهای امارات متحده عربي، پاکستان، افغانستان، عمان، فدراسيون روسيه، قزاقستان و بحرین با افزایش روبه‌رو بوده است.

در ایران، صنعت شیر خشک با چالش‌ها و فرصت‌های متعددی روبرو است. تولید و صادرات شیر خشک در ایران به دلیل تقاضای داخلی و خارجی بسیار، اهمیت اقتصادی فراوانی دارد؛ اما موانعی نیز بر سر راه تولید و صادرات وجود دارد؛ مانند: تنش‌های میان صنایع لبنی و دامداری‌ها و همچنین بین صنایع لبنی و مصرف‌کنندگان. با این حال، راه‌حل‌هایی برای این موانع پیشنهاد شده است؛ مانند: بررسی و اصلاح قوانین صادراتی و شناسایی درست بازارهای هدف.

میزان صادرات شیر خشک از ایران در سال ۱۳۹۹، بیش از ۱۱ میلیون دلار بود. بازارهای هدف برای صادرات شیر خشک نیز شامل کشورهای آسیای میانه، روسیه، افغانستان، مالزی، استرالیا و کشورهای حوزه خلیج فارس می‌گردید.

رقبای ایران در بازار صادرات شیر خشک شامل شرکت‌های بزرگی مانند Almarai از عربستان، Arla Foods از دانمارک، و Fonterra Co-operative Group Limited از نیوزلند هستند. با این‌حال، این رقابت می‌تواند به توسعه کیفیت و استانداردهای تولید شیر خشک در ایران کمک نماید.

ظرفیت بازار برای تولید و صادرات شیر خشک ایرانی بالا است. تولید ماهانه شیر خشک در ایران به ۱۷ تا ۱۸ هزار تن می‌رسد، در حالی که نیاز داخلی تنها ۵ تا ۶ هزار تن است، بنابراین مازاد قابل توجهی برای صادرات وجود دارد.

برای صادرات شیر خشک از ایران، کشورهایی که به طور سنتی بازارهای هدف بوده‌اند و همچنین کشورهایی که نیاز به واردات شیر خشک دارند، را می‌توان به بازرگانان پیشنهاد نمود. بر اساس آمارهای موجود، کشورهایی مانند پاکستان، افغانستان، سوریه و عراق از جمله مقاصد عمده و مطلوب صادراتی برای شیر خشک ایرانی هستند.

دلایل پیشنهاد این کشورها برای صادرات شیر خشک عبارت است از:
۱. نزدیکی جغرافیایی: کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و زمان رسیدن محصول.
۲. روابط تجاری موجود: وجود روابط تجاری در گذشته و سابقه همکاری فی‌مابین می‌تواند تسهیل‌کننده معاملات باشد.
۳. نیاز بازار: این کشورها به دلیل جمعیت بالا و نیاز به محصولات لبنی، بازارهای بزرگی برای شیر خشک به شمار می‌روند.