صادرات گلیم و صنایع دستی از ایران

نسبت به سایر رقبا، برخی از مزیت‌های رقابتی ایران در صادرات گلیم و صنایع دستی عبارتند از:
- داشتن کیفیت بالا و استفاده از مواد اولیه طبیعی و مقاوم
- داشتن طرح‌ها و نقش‌های منحصر به فرد و زیبا که برگرفته از فرهنگ و تاریخ ایران می‌باشند
- داشتن قیمت مناسب و رقابت‌پذیری قیمتی نسبت به محصولات مشابه
- داشتن تنوع و گستردگی در انواع و ابعاد محصولات.

بر اساس آمارهای سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، در سال ۱۳۹۸، ارزش صادرات گلیم و صنایع دستی از ایران بیش از ۱۰۰ میلیون دلار بوده است که نسبت به سال قبل رشد ۱۵ درصدی داشته است. از این میزان، حدود ۳۰ میلیون دلار آن مربوط به صادرات گلیم و ۷۰ میلیون دلار آن مربوط به صادرات سایر صنایع دستی بوده است. بر اساس گزارش‌های مرکز آمار ایران، در سال ۱۳۹۸، بیش از ۱۰۰ کشور جهان خریدار محصولات گلیم و صنایع دستی ایران بودند که از بین آنها، کشورهای زیر بیشترین خرید را انجام داده‌اند:
- عراق: ۲۰ میلیون دلار
- ترکیه: ۱۵ میلیون دلار
- آلمان: ۱۰ میلیون دلار
- امارات متحده عربی: ۸ میلیون دلار
- چین: ۵ میلیون دلار.

رقبای ایران در بازار جهانی صنایع دستی و کف‌پوشهای سنتی و محصولات مشابه، عمدتاً شامل این کشورها می‌باشد:
- ترکیه: ترکیه یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان گلیم و فرش دست بافت به اروپا، آسیا و آمریکا می‌باشد. ترکیه از مواد اولیه با کیفیت و تکنولوژی پیشرفته برای تولید محصولات خود استفاده می‌کند و دارای برندهای معتبر و شناخته شده‌ای می باشد. ترکیه رقیب اصلی ایران در بازار گلیم و فرش می‌باشد و برخی از طرح‌ها و نقش‌های ایرانی را نیز تقلید می‌کند.
- هند: هند نیز یکی از کشورهای بزرگ تولیدکننده و صادرکننده گلیم و فرش دست بافت در جهان است که به دلیل داشتن نیروی انسانی ارزان و فراوان، قیمت پایین‌تری نسبت به ایران دارد. هند از رنگ‌های شیمیایی و مصنوعی برای رنگرزی مواد اولیه خود استفاده می کند و دارای طرح‌ها و نقش‌های متنوع و رنگین می‌باشد. هند رقیب قوی ایران در بازارهای آسیایی و آفریقایی می‌باشد و برخی از طرح‌ها و نقش‌های ایرانی را نیز تقلید می‌کند.
- چین: چین نیز یکی از کشورهای فعال در تولید و صادرات گلیم و فرش دست‌بافت است که با استفاده از تکنولوژی‌های نوین، محصولات با کیفیت متوسط ولی قیمت پایین‌تری نسبت به ایران تولید می‌کند. چین از مواد اولیه مصنوعی و رنگ‌های شیمیایی برای تولید محصولات خود استفاده می‌کند و دارای طرح‌ها و نقش‌های ساده و مدرن می‌باشد. چین رقیب ایران در بازارهای اروپایی و آمریکایی می‌باشد. این کشور نیز برخی از طرح‌ها و نقش‌های ایرانی را تقلید می‌کند.

ایران می‌تواند مزیت‌های رقابتی خود را نسبت به این کشورها با توجه به عوامل زیر افزایش دهد:
- حفظ و ارتقای کیفیت و استاندارد محصولات با استفاده از مواد اولیه طبیعی و رنگ‌های گیاهی و حیوانی
- حفظ و ارتقای هویت و اصالت محصولات با حمایت از طرح‌ها و نقش‌های ایرانی و جلوگیری از تقلید و کپی‌برداری
- ایجاد تنوع و نوآوری در طرح‌ها و نقش‌ها با توجه به سلیقه و نیازهای بازارهای مختلف و ایجاد انطباق بین سنت و مدرنیته
- ایجاد برندهای معتبر و شناخته‌شده برای محصولات با استفاده از نشان‌های تجاری و گواهی‌نامه‌های اصالت و کیفیت.

موانع صادراتی و ظرفیت‌ بازارهای نوظهور برای صادرات صنایع دستی

صادرات گلیم و صنایع دستی از ایران نیز مانند هر فعالیت تجاری دیگری با مشکلات و موانعی روبرو است که می‌توان به برخی از آنها اشاره کرد:
- کمبود زیرساخت‌های لازم برای حمل و نقل و بسته‌بندی محصولات به صورت ایمن و سریع و با هزینه کم
- کمبود اطلاعات و دانش لازم برای ورود به بازارهای جدید و تطابق با قوانین و مقررات گمرکی و تجاری سایر کشورها
- کمبود تبلیغات و بازاریابی مناسب برای ارائه و فروش محصولات به مشتریان خارجی
- کمبود حمایت‌های دولتی و نهادهای مربوطه.

با توجه به تحولات جهانی و تغییر نیازها و سلایق مصرف‌کنندگان، می‌توان بازارهای بالقوه و نوظهوری را برای صادرات گلیم و صنایع دستی ایران شناسایی کرد؛ از جمله:
- بازارهای اروپای شرقی: این بازارها دارای جمعیت و تقاضای زیادی برای محصولات سنتی و اصیل هستند و به دلیل فاصله جغرافیایی کمتر و شباهت فرهنگی بیشتر با ایران، می‌توانند بازارهای مناسبی برای صادرات محصولات ایرانی باشند. برخی از این کشورها عبارتند از: روسیه، اوکراین، بلاروس، رومانی، بلغارستان و غیره.
- بازارهای آسیای مرکزی: این بازارها نیز دارای جمعیت و تقاضای زیادی برای محصولات سنتی و اصیل هستند و به دلیل همسایگی و همجواری با ایران، می‌توانند بازارهای مناسبی برای صادرات محصولات ایرانی باشند. برخی از این کشورها عبارتند از: ترکمنستان، ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان و غیره.
- بازارهای آمریکای لاتین: این بازارها نیز دارای جمعیت و تقاضای رو به رشدی برای محصولات سنتی و اصیل هستند و به دلیل تنوع فرهنگی و هنری و علاقه به شناخت فرهنگ‌های دیگر، می‌توانند بازارهای مناسبی برای صادرات محصولات ایرانی باشند. برخی از این کشورها عبارتند از: برزیل، آرژانتین، شیلی، مکزیک و غیره.

برای ورود به عرصه صادرات گلیم و صنایع دستی ایران و یا افزایش میزان صادرات آن، تجار و شرکت‌های بازرگانی می‌توانند از راهکارهای زیر استفاده نمایند:
- انجام تحقیقات بازاریابی برای شناسایی نیازها و سلیقه مشتریان خارجی و انتخاب بازارهای هدف بر اساس ظرفیت و میزان رقابت
- انتخاب محصول مناسب برای صادرات بر اساس کیفیت، قیمت، تنوع، اصالت و جذابیت و ارزش افزوده آن
- انتخاب راه‌های مناسب برای صادرات محصولات بر اساس هزینه، سرعت، ایمنی و قابلیت دسترسی به بازارهای هدف و ایجاد شبکه‌های همکاری و نمایندگی با شرکای خارجی
- انتخاب استراتژی‌های مناسب برای قیمت‌گذاری، تخفیف، تسهیلات و شرایط فروش و غیره
- انتخاب ابزارهای مناسب برای تبلیغات و بازاریابی محصولات در بازارهای هدف.

همچنین برای بازاریابی و نحوه پیدا کردن مشتریان خارجی و فروش و صادرات موفق گلیم و صنایع دستی ایرانی، تجار و تولیدکنندگان ایرانی می‌توانند این اقدامات را انجام دهند:
- ایجاد وب‌سایت و صفحات شبکه‌های اجتماعی برای نمایش محصولات به مشتریان خارجی و ایجاد ارتباط و تعامل با آنها
- شرکت در نمایشگاه‌ها و بازارهای مشترک داخلی و خارجی برای ارائه و فروش محصولات به مشتریان خارجی
- ایجاد همکاری و شراکت با شرکت‌ها و نمایندگان خارجی برای فروش محصولات و ارائه خدمات پس از فروش
- ایجاد برنامه‌هایی برای وفادارسازی و تشویق مشتریان خارجی به توصیه محصولات ما به دیگران
- ایجاد محتوای جذاب و مفید برای مشتریان خارجی برای افزایش آگاهی و اطلاعات آنها درباره محصولات و فرهنگ و هنر ایران.

* استفاده ار مطلب با ذکر نام منبع و مولف مجاز است