با وجود ظرفیت‌های بالایی که ایران برای تولید روغن‌های طبیعی و ارگانیک دارد، اما با چالش‌ها و مشکلاتی روبرو است که باعث می‌شود تولید این محصول به حد کافی افزایش نیابد و بازدهی آن کم باشد. برخی از این موانع عبارتند از:
- کمبود آب: ایران یکی از کشورهای خشک و نیمه خشک جهان است و دچار کمبود منابع آبی می‌باشد. این موضوع باعث می‌شود که کشاورزان نتوانند به راحتی دانه‌های روغنی را آبیاری کنند و در نتیجه محصول کمتری برداشت کنند. همچنین کیفیت آب نیز برای تولید روغن‌های گیاهی خوراکی طبیعی و ارگانیک مهم است و آب آلوده و شور می‌تواند خاصیت این روغن ها را کاهش دهد.
- کمبود دانش فنی و تجهیزات: برای تولید روغن‌های خوراکی طبیعی و ارگانیک نیاز به دانش فنی و تجهیزات مناسب است. اما بسیاری از کشاورزان و تولیدکنندگان ایرانی از این دانش و تجهیزات کافی برخوردار نیستند و از روش‌های سنتی و غیراستاندارد برای کشت، برداشت، روغن‌گیری و بسته‌بندی استفاده می‌کنند. این موضوع باعث می‌شود که کیفیت و کمیت محصول کاهش یابد و هزینه‌های تولید افزایش پیدا کند.
- کمبود حمایت دولتی و بانکی: تولید روغن‌های گیاهی خوراکی طبیعی و ارگانیک نیاز به سرمایه‌گذاری و تسهیلات مالی دارد. اما دولت و بانک‌های ایران به اندازه کافی این صنعت را حمایت نمی‌کنند. حمایت دولت از واردکنندگان بجای تولیدکنندگان، باعث شده تولیدکنندگان روغن‌های گیاهی خوراکی با مشکلات مالی روبرو شوند و نتوانند به رقابت با واردکنندگان پرداخته و بازار خود را گسترش دهند.

برای حل این مشکلات، برخی از راه‌حل‌های ممکن عبارتند از:
- بهره‌گیری از منابع آبی موجود به صورت بهینه و استفاده از روش.های آبیاری قطره‌ای و تحت فشار برای کاهش مصرف آب و افزایش بازدهی محصول.
- ارتقاء دانش فنی و تجهیزات تولیدکنندگان روغن، با برگزاری دوره‌های آموزشی، ایجاد مراکز تحقیق و توسعه، واردات و تولید داخلی تجهیزات مدرن و استاندارد و اعطای گواهینامه‌های کیفیت و ارگانیک به محصولات.
- افزایش حمایت دولتی و بانکی از تولیدکنندگان روغن‌های گیاهی طبیعی با اختصاص بودجه و تسهیلات ویژه، کاهش مالیات و گمرک، تعیین قیمت مناسب برای خرید تضمینی دانه‌های روغنی، ایجاد سازمان‌ها و اتحادیه‌های حرفه‌ای و ارائه مشاوره و راهنمایی به تولیدکنندگان.

صادرات روغن‌های گیاهی خوراکی از ایران

بر اساس آمارهای سازمان جهانی تجارت، ایران در سال ۲۰۲۰ میلادی، ۰.۸ میلیون تن روغن‌های گیاهی خوراکی طبیعی و ارگانیک را به ارزش ۱.۲ میلیارد دلار صادر کرده است. این میزان نشان‌دهنده افزایش ۲۰ درصدی در مقایسه با سال ۲۰۱۹ میلادی است که ایران ۰.۷ میلیون تن روغن‌های گیاهی خوراکی طبیعی و ارگانیک را به ارزش ۱ میلیارد دلار صادر کرده بود.

از این میزان، بیشترین صادرات مربوط به روغن کلزا بوده است که ایران ۰.۶ میلیون تن روغن کلزا را به ارزش ۰.۹ میلیارد دلار صادر کرده است. سایر روغن‌های گیاهی خوراکی طبیعی و ارگانیک که ایران آنها را صادر کرده است عبارتند از روغن سویا، روغن آفتابگردان، روغن کنجد، روغن بادام زمینی و روغن زیتون.

کشورهای مقصد صادرات روغن های گیاهی خوراکی طبیعی و ارگانیک از ایران عبارتند از:
- عراق: عراق بزرگترین بازار صادراتی ایران برای روغن‌های گیاهی خوراکی است و ۰.۴ میلیون تن روغن به ارزش ۰.۶ میلیارد دلار را از ایران خریداری کرده است. این میزان نشان‌دهنده افزایش ۲۵ درصدی در مقایسه با سال ۲۰۱۹ میلادی است که عراق ۰.۳ میلیون تن روغن های گیاهی خوراکی به ارزش ۰.۵ میلیارد دلار از ایران خریداری کرده بود.
- ترکیه: ترکیه دومین بازار صادراتی ایران برای روغن های گیاهی خوراکی طبیعی و ارگانیک است و ۰.۱ میلیون تن روغن به ارزش ۰.۲ میلیارد دلار از ایران خریداری کرده است. این میزان نشان‌دهنده افزایش ۵۰ درصدی در مقایسه با سال ۲۰۱۹ میلادی است که ترکیه ۰.۰۷ میلیون تن روغن به ارزش ۰.۱ میلیارد دلار از ایران خریداری کرده بود.
- افغانستان: افغانستان سومین بازار صادراتی ایران برای روغن های گیاهی خوراکی است و ۰.۰۵ میلیون تن انواع روغن های گیاهی خوراکی به ارزش ۰.۰۸ میلیارد دلار از ایران خریداری کرده است. این میزان نشان‌دهنده افزایش ۲۵ درصدی در مقایسه با سال ۲۰۱۹ میلادی است که افغانستان ۰.۰۴ میلیون تن به ارزش ۰.۰۶ میلیارد دلار از ایران خریداری کرده بود.
- سایر کشورها: سایر کشورهایی که روغن‌های گیاهی خوراکی از ایران خریداری کرده‌اند شامل پاکستان، ارمنستان، آذربایجان، قطر، عمان، امارات متحده عربی، کویت، سوریه، لبنان و غیره می‌شوند. این کشورها در مجموع ۰.۱۵ میلیون تن انواع روغن گیاهی خوراکی به ارزش ۰.۲۵ میلیارد دلار از ایران خریداری کرده‌اند. این میزان نشان‌دهنده افزایش ۱۵ درصدی در مقایسه با سال ۲۰۱۹ میلادی است که در آن، تنها ۰.۱۳ میلیون تن روغن‌ به ارزش ۰.۲۲ میلیارد دلار از ایران خریداری کرده بودند.

موانع صادرات روغن‌های گیاهی از ایران و راه‌حل‌ها

با وجود مزیت‌هایی که صادرات روغن‌های گیاهی خوراکی طبیعی و ارگانیک از ایران برای تولیدکنندگان و تاجران ایرانی دارد، اما با چالش‌ها و مشکلاتی نیز روبروست که باعث می‌شود صادرات این محصول به حد کافی رشد نکند و رقابت‌پذیری آن کاهش یابد. برخی از این موانع عبارتند از:
- تحریم‌ها و محدودیت‌های سیاسی: ایران به دلیل اختلافات سیاسی بر سر موضوعات هسته‌ای با برخی از کشورهای جهان، مورد تحریم‌ها و محدودیت‌های سیاسی قرار گرفته است. این موضوع باعث می‌شود که صادرات روغن‌های گیاهی خوراکی طبیعی و ارگانیک از ایران در کنار سایر محصولات با مشکلاتی مانند افزایش هزینه‌های حمل و نقل، کاهش اعتبار بانکی، کاهش امنیت و اطمینان مشتریان، کاهش دسترسی به بازارهای جهانی و غیره مواجه شود.
- رقابت با واردکنندگان و تولیدکنندگان دیگر: ایران در بازار روغن‌های گیاهی خوراکی طبیعی و ارگانیک با واردکنندگان و تولیدکنندگان دیگری مانند آرژانتین، برزیل، کانادا، چین، هند، اندونزی، مالزی، روسیه، ترکمنستان و غیره در رقابت است. این کشورها دارای مزیت‌هایی هستند، مانند: داشتن منابع غنی و متنوع، داشتن تکنولوژی پیشرفته، داشتن روابط سیاسی و اقتصادی خوب، داشتن قیمت‌های پایین‌تر و کیفیت برتر که باعث شده بتوانند بازار روغن‌های گیاهی خوراکی را به سمت خود جذب نمایند.
- کمبود بازاریابی و ارتباط با مشتریان: ایران برای صادرات محصول به سایر کشورها، نیاز به بازاریابی و ارتباط با مشتریان دارد. اما بسیاری از تولیدکنندگان و تاجران ایرانی از این فعالیت‌ها به اندازه کافی بهره نمی‌گیرند و از روش‌های نوین و اثرگذار مانند ایجاد وب‌سایت، شبکه‌های اجتماعی، نمایشگاه‌ها، کاتالوگ‌ها، بروشور و نمونه‌های رایگان و غیره به نحو صحیح و بایسته استفاده نمی‌کنند. این موضوع باعث شده تولیدکنندگان و تاجران ایرانی نتوانند بازار خود را به‌خوبی شناسایی و نیازها و انتظارات مشتریان را برآورده سازند یا اعتماد و وفاداری مشتریان را جلب نموده و مزیت رقابتی خود را افزایش دهند.

برای حل این مشکلات، برخی از راه‌حل‌های ممکن عبارتند از:
- تلاش برای حل و فهم اختلافات سیاسی و هسته‌ای با کشورهای جهان و کاهش تحریم‌ها و محدودیت‌های سیاسی بر روی صادرات محصولات از ایران با استفاده از دیپلماسی و مذاکره.
- تلاش برای افزایش کیفیت و کاهش قیمت محصولات ایرانی و ایجاد تفاوت و خلاقیت در محصولات ایرانی برای ایجاد مزیت رقابتی در برابر واردکنندگان و تولیدکنندگان دیگر با استفاده از تحقیق و توسعه، بهبود فرآیند تولید و بسته‌بندی، کاهش هزینه‌های تولید و حمل و نقل و غیره.
- تلاش برای افزایش بازاریابی و ارتباط با مشتریان برای صادرات روغن‌های گیاهی طبیعی و ارگانیک از ایران با استفاده از روش‌های نوین و اثرگذار مانند ایجاد وب‌سایت، شبکه‌های اجتماعی، نمایشگاه‌ها، کاتالوگ‌ و بروشور، نمونه‌های رایگان، تخفیف، گارانتی و ارائه خدمات پس از فروش به مشتریان.

ظرفیت‌های بازار برای توسعه صادرات روغن خوراکی از ایران

تولید و صادرات روغن‌های گیاهی خوراکی طبیعی و ارگانیک از ایران دارای ظرفیت‌های بالایی برای توسعه می‌باشد. این ظرفیت‌ها عبارتند از:
- افزایش تقاضا برای روغن‌های گیاهی خوراکی طبیعی و ارگانیک در جهان: با توجه به افزایش آگاهی و نگرانی مردم جهان در مورد سلامتی و تغذیه، تقاضا برای روغن‌های گیاهی خوراکی طبیعی و ارگانیک در جهان در حال افزایش است. بر اساس گزارش سازمان خوار و بار جهانی، مصرف روغن‌های گیاهی طبیعی و ارگانیک در جهان از ۱۷۱ میلیون تن در سال ۲۰۱۹ میلادی به ۱۸۵ میلیون تن در سال ۲۰۲۰ میلادی افزایش یافته است و پیش‌بینی می‌شود که به ۲۰۰ میلیون تن در سال ۲۰۲۵ میلادی برسد. این افزایش تقاضا فرصت‌های زیادی را برای تولیدکنندگان و تاجران ایرانی فراهم می‌کند که بتوانند با ارائه محصولات با کیفیت و قیمت مناسب، بازار خود را گسترش دهند.
- افزایش تنوع و ابتکار در محصولات ایرانی: تولیدکنندگان ایرانی می‌توانند از دانه‌های روغنی مختلفی مانند کلزا، سویا، آفتابگردان، کنجد، بادام زمینی، زیتون و غیره برای تولید روغن‌های خوراکی طبیعی و ارگانیک استفاده کنند و محصولاتی با طعم و عطر و خواص متفاوت ارائه دهند. همچنین می‌توانند با افزودن مواد طبیعی و گیاهی مانند زعفران، زنجبیل، دارچین، آویشن و غیره به روغن، محصولاتی با ارزش افزوده بالاتر و جذابیت بیشتر برای مشتریان ایجاد کنند. این تنوع و خلاقیت می‌تواند بازار روغن‌های گیاهی خوراکی طبیعی و ارگانیک ایرانی را متمایز و جذاب‌تر نماید.
- افزایش همکاری‌های بین‌المللی و دسترسی به بازارهای جدید: ایران می‌تواند با برقراری روابط سیاسی و اقتصادی خوب با کشورهای همسایه و منطقه‌ای مانند عراق، ترکیه، افغانستان، پاکستان، ارمنستان، آذربایجان و غیره، بازار صادراتی خود را تثبیت نموده و توسعه دهد. همچنین ایران می‌تواند با شرکت در سازمان‌ها و اتحادیه‌های بین‌المللی مانند اتحادیه اروپا، اتحادیه آسیایی، اتحادیه آفریقایی، اتحادیه آمریکای جنوبی و غیره، بازارهای جدیدی را برای صادرات روغن‌های گیاهی خوراکی طبیعی و ارگانیک از ایران باز کند. این همکاری‌ها و دسترسی‌ها می.توانند به افزایش تجارت و درآمد ایران کمک کنند.

صادرات روغن‌های خوراکی طبیعی و ارگانیک از ایران به سایر کشورها یک فرصت طلایی برای تجار و شرکت‌های بازرگانی ایرانی بحساب می‌آید که باید از آن به نحو احسن استفاده کنند و با توجه به ظرفیت‌ها، چالش‌ها و راه‌حل‌های موجود، برنامه‌ها و اقدامات لازم را برای توسعه تولید و صادرات این محصول انجام دهند و با همکاری و هماهنگی با یکدیگر و با دولت و سازمان‌های مربوطه، مشکلات و موانع را برطرف کنند و فرصت‌ها را مورد بهره‌برداری قرار دهند. این کار می‌تواند به افزایش درآمد و سود، افزایش سهم بازار و شناخت برند، افزایش تعاملات فرهنگی و اقتصادی، افزایش توانایی رقابتی و ارزش افزوده محصولات ایرانی منجر شود و به توسعه اقتصادی و اشتغال‌زایی ایران کمک کند.

* استفاده ار مطلب با ذکر نام منبع و مولف مجاز است