وضعیت صادرات سبزی خشک از ایران

بر اساس آمار سال ۱۳۹۹، میزان صادرات سبزیجات خشک شده و گیاهان خشک شده ایرانی به ۴۰ کشور جهان بالغ بر ۲۸ هزار تن بوده است که نسبت به سال ۱۳۹۸، ۱۸ درصد افزایش داشته است. ارزش این صادرات نیز بیش از ۱۰۰ میلیون دلار بوده است که نسبت به سال ۱۳۹۸ به‌میزان ۲۲ درصد افزایش داشته است. این آمار نشان می‌دهد که با وجود شرایط نامساعد اقتصادی و تحریم‌های بین‌المللی، صادرات این محصولات از ایران در حال رشد و توسعه است.

برخی از عوامل موثر بر افزایش صادرات این محصولات عبارتند از:
- افزایش تقاضا و مصرف سبزیجات خشک‌شده و گیاهان خشک‌شده در کشورهای هدف به دلیل داشتن فرهنگ و عادت مصرف این محصولات در غذاها و داروهای آنها. برای مثال، در کشورهای عربی، سبزی خشک‌شده مرزه یکی از مواد اصلی در تهیه غذاهای محلی مانند مجبوس، قرمه سبزی، مرغ مرزه و غیره است. در کشورهای اروپایی نیز سبزی خشک.شده آویشن یکی از مواد مورد علاقه در تهیه پیتزا، سالاد، سوپ و غیره است.
- افزایش کیفیت و استاندارد محصولات صادراتی ایرانی به دلیل بهره‌گیری از تکنولوژی‌های نوین در زمینه کشت، برداشت، خشک کردن، بسته‌بندی و حمل و نقل سبزیجات. این تکنولوژی‌ها باعث می‌شوند که محصولات ایرانی دارای کیفیت بالا، طعم و عطر خوب، رنگ زیبا، ماندگاری طولانی و مطابق با استانداردهای بین‌المللی باشند. برای مثال، استفاده از دستگاه‌های خشک‌کن برقی، گازی یا سولاری که دارای سیستم کنترل دما و رطوبت هستند، باعث می‌شوند که سبزیجات به صورت یکنواخت و سریع خشک شوند و از تغییر رنگ و طعم آنها جلوگیری کنند. همچنین استفاده از بسته‌بندی‌های مناسب مانند کیسه‌های چند لایه، جعبه‌های مقوایی، کارتن‌های مقاوم و غیره که دارای برچسب‌های اطلاعاتی و زیبایی هستند، باعث می‌شوند که محصولات ایرانی در بازارهای خارجی جذابیت بیشتری داشته باشند و از آسیب‌های حمل و نقل محافظت شوند.
- افزایش توانایی رقابتی و قیمتی و رقابت‌پذیری محصولات ایرانی به دلیل داشتن هزینه‌های تولید و حمل و نقل پایین‌تر نسبت به رقبای خارجی. این هزینه‌ها باعث می‌شوند که محصولات ایرانی بتوانند با قیمت‌های مناسب و رقابتی در بازارهای خارجی عرضه شوند و مزیت نسبی نسبت به محصولات دیگر داشته باشند.
برای مثال، بر اساس آمار سال ۱۳۹۹، هزینه تولید هر کیلوگرم سبزی خشک ایرانی در حدود ۲ دلار، هزینه حمل و نقل هر کیلوگرم سبزی خشک ایرانی به کشورهای هدف در حدود ۰.۵ دلار و هزینه بسته‌بندی و بازاریابی هر کیلوگرم سبزی خشک ایرانی در حدود ۰.۵ دلار بوده است. در مجموع، هزینه کل هر کیلوگرم سبزی خشک شده ایرانی در حدود ۳ دلار بود که نسبت به قیمت فروش آن در بازارهای خارجی که بین ۱۵ تا ۳۹ دلار متغیر است و سودآوری بالایی را نشان می‌دهد.

بازارها و ظرفیت‌های موجود برای توسعه صادرات سبزیجات خشک

بازار صادرات سبزیجات خشک و گیاهان خشک‌شده ایرانی دارای ظرفیت‌های بالایی برای توسعه و رشد است. این ظرفیت‌ها عبارتند از:
- افزایش جمعیت و تغییر الگوی مصرف در کشورهای هدف: بازارهای هدف برای صادرات این محصولات دارای جمعیت بالا و رشد جمعیتی سریع هستند. برای مثال، جمعیت کشورهای عراق، افغانستان، پاکستان، ترکیه، روسیه و ژاپن که از بزرگ‌ترین خریداران سبزیجات و گیاهان خشک‌شده ایرانی هستند، در سال ۲۰۲۰ به ترتیب ۴۰.۱، ۳۸.۹، ۲۲۰.۹، ۸۳.۹، ۱۴۴.۴ و ۱۲۶.۵ میلیون نفر بوده است و پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۲۵ به ترتیب ۴۴.۱، ۴۳.۷، ۲۳۸.۹، ۸۵.۸، ۱۴۱.۶ و ۱۲۳.۱ میلیون نفر برسد. این افزایش جمعیت باعث می‌شود که تقاضا برای مصرف سبزیجات و گیاهان خشک‌شده افزایش یابد. همچنین تغییر الگوی مصرف در این کشورها نیز باعث می‌شود که مصرف این محصولات در غذاها و داروهای مختلف افزایش یابد. برای مثال، در کشورهای عربی، مصرف سبزیجات و گیاهان خشک به عنوان چاشنی، مکمل و دارو در غذاهای محلی و سنتی افزایش یافته است. در کشورهای اروپایی نیز مصرف این محصولات به عنوان ماده اولیه برای تهیه فرآورده‌های غذایی مانند سوسیس، کنسرو، سالاد، سوپ و غیره افزایش یافته است.
- افزایش آگاهی و توجه به سلامت و محیط زیست در کشورهای هدف: بازارهای هدف برای صادرات این محصولات دارای آگاهی و توجه بالایی به مسائل سلامت و محیط زیست هستند. این آگاهی و توجه باعث می‌شود که مصرف کنندگان در این کشورها به دنبال محصولاتی باشند که دارای خواص آشپزی و دارویی باشند و از تولید طبیعی و ارگانیک برخوردار باشند. سبزیجات خشک‌شده و گیاهان خشک‌شده ایرانی می‌توانند نیازهای این مصرف کنندگان را برآورده کنند. برای مثال، سبزی خشک آویشن دارای خواص ضدعفونی کننده، ضدالتهاب، ضدسرفه، ضدقارچ، ضدباکتری و ضداکسیدان است و می‌تواند در درمان بیماری‌های تنفسی، گوارشی، پوستی و غیره مفید باشد. همچنین گل گاوزبان خشک‌شده دارای خواص ضدسرطان، ضددیابت، ضدکلسترول، ضدفشار خون و ضداضطراب است و می‌تواند در درمان بیماری‌های قلبی، کبدی، کلیوی و غیره مفید باشد. این محصولات ایرانی به روش‌های طبیعی و ارگانیک تولید می‌شوند و از مصرف مواد شیمیایی و سموم در تولید آنها خودداری می‌شود. این امر باعث می‌گردد که این محصولات دارای کیفیت بالا و سازگار با محیط زیست باشند.
- افزایش توانایی و تمایل به همکاری و تجارت با ایران در کشورهای هدف: بازارهای هدف برای صادرات این محصولات دارای توانایی و تمایل بالایی برای همکاری و تجارت با ایران هستند. این توانایی و تمایل ناشی از عواملی مانند فرهنگی، تاریخی، جغرافیایی، سیاسی و اقتصادی است.
برای مثال، کشورهای عربی به دلیل داشتن فرهنگ و زبان مشترک، روابط تاریخی و همسایگی با ایران، مایل به توسعه روابط تجاری و اقتصادی با ایران هستند. کشورهای اروپایی به دلیل داشتن منافع سیاسی و اقتصادی، توافق هسته‌ای و حمایت از برجام، مایل به حفظ و گسترش روابط تجاری و اقتصادی با ایران هستند. کشورهای آسیایی به دلیل داشتن بازارهای بزرگ و پویا، نیاز به تأمین انرژی و مواد اولیه، مشارکت در پروژه‌های انتقال گاز و نفت، مایل به ایجاد شراکت‌های استراتژیک و تجاری با ایران هستند. این توانایی و تمایل می‌تواند فرصت‌های بسیاری را برای صادرات این محصولات از ایران به این کشورها ایجاد کند.

چالش‌های صادرات گیاهان و سبزیجات خشک

صادرات سبزیجات خشک‌شده و گیاهان خشک‌شده ایرانی با چالش‌ها و موانعی روبرو است که می‌تواند تأثیر منفی بر روند و رشد این صادرات داشته باشد. این چالش‌ها و موانع عبارتند از:
- تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران: تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران که به ویژه توسط آمریکا و هم‌پیمانان آن اعمال شده‌اند، مانع از برقراری روابط تجاری و اقتصادی عادی و آزاد با کشورهای دیگر شده‌اند. این تحریم‌ها باعث شده‌اند که دسترسی به بانک‌ها و موسسات مالی بین‌المللی، انتقال ارز و پرداخت و دریافت وجوه، حمل و نقل و بیمه کالا، تأمین مواد اولیه و تجهیزات، ورود به بازارهای جدید و گسترش بازارهای فعلی، برای صادرکنندگان ایرانی دشوار و گاهی غیرممکن شود. این تحریم‌ها می‌تواند باعث کاهش سودآوری، افزایش هزینه‌ها، از دست دادن مشتریان، افزایش ریسک‌ها و کاهش اعتماد و اعتبار صادرکنندگان ایرانی شود.
- رقابت با کشورهای دیگر: رقابت با کشورهای دیگر که در زمینه تولید و صادرات این محصولات فعالیت می‌کنند، یکی دیگر از چالش‌های صادرات گیاهان و سبزیجات خشک از ایران است. این کشورها با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته، تولید محصولات با کیفیت بالا، قیمت‌های رقابتی، بازاریابی و تبلیغات موثر، برندسازی و ایجاد تفاوت، توسعه شبکه‌های توزیع و فروش، ایجاد ارتباطات و همکاری‌های بین‌المللی، سهم بازار بالایی را در بازارهای جهانی به خود اختصاص داده‌اند.
برای مثال، چین، آمریکا، آلمان، هند و هلند از بزرگ‌ترین صادرکنندگان گیاهان و سبزیجات خشک‌شده در جهان هستند که با ایران رقابت می‌کنند. این رقابت می‌تواند باعث کاهش سهم بازار، از دست دادن مزیت نسبی، کاهش قدرت مذاکره و افزایش فشار قیمتی برای صادرکنندگان ایرانی شود.
- کمبود زیرساخت‌ها و تسهیلات: کمبود زیرساخت‌ها و تسهیلات لازم برای تولید و صادرات سبزیجات خشک و گیاهان خشک‌شده، شامل عواملی مانند کمبود آب و خاک مناسب برای کشت سبزیجات، کمبود دستگاه‌ها و تجهیزات مدرن برای خشک کردن، بسته‌بندی و نگهداری سبزیجات، کمبود حمایت‌های دولتی و بانکی برای تأمین سرمایه و تسهیلات اعتباری، کمبود آموزش و مشاوره برای ارتقای دانش و مهارت صادرکنندگان، کمبود نظام قانونی و مقرراتی برای حمایت از صادرکنندگان و حل اختلافات، کمبود بنادر و مراکز حمل و نقل و بیمه برای ارسال کالا به مقصد، کمبود نمایندگی‌ها و نمایشگاه‌های تجاری برای ارائه و فروش محصولات، کمبود استانداردها و گواهینامه‌های بین‌المللی برای اثبات کیفیت و ایمنی محصولات، کمبود اطلاعات و آمار دقیق و به‌روز برای شناسایی بازارها و مشتریان هدف است. این کمبودها می‌تواند باعث کاهش توانایی رقابتی، افزایش هزینه‌ها، کاهش کیفیت و کمیت محصولات، کاهش ارزش افزوده و سودآوری، کاهش اعتماد و رضایت مشتریان شود.

راهکارها و پیشنهادات برای توسعه صادرات سبزیجات خشک از ایران

برای توسعه صادرات سبزیجات خشک و گیاهان خشک شده ایرانی، لازم است که راهکارها و پیشنهادهایی ارائه شود که بتواند به حل چالش‌ها و موانع صادرات این محصولات کمک کند و فرصت‌های صادراتی را افزایش دهد. برخی از این راهکارها و پیشنهادها عبارتند از:
- تقویت همکاری‌های بین‌المللی: تقویت همکاری‌های بین‌المللی با کشورهای هدف و مشتریان برای صادرات این محصولات از اهمیت بالایی برخوردار است. این همکاری‌ها می‌تواند شامل برقراری روابط دیپلماتیک و سیاسی، امضای توافقات تجاری و اقتصادی، حضور در نمایشگاه‌ها و همایش‌های تجاری، ایجاد شبکه‌های ارتباطی و اطلاع‌رسانی، ایجاد انجمن‌ها و اتحادیه‌های صادرکنندگان و واردکنندگان، ایجاد شراکت‌ها و مشارکت‌های تولیدی و بازاریابی، ایجاد نمایندگی‌ها و فروشگاه‌های تجاری، ایجاد بسترهای آنلاین و الکترونیکی برای خرید و فروش محصولات باشد.
این همکاری‌ها می‌تواند باعث افزایش اعتماد و اعتبار، افزایش دسترسی به بازارها و مشتریان، افزایش توانایی رقابتی و قدرت مذاکره، کاهش هزینه‌ها و ریسک‌ها، افزایش کیفیت و کمیت محصولات، افزایش ارزش افزوده و سودآوری، کاهش اختلافات و سایر مشکلات صادرکنندگان ایرانی شود.
- بهره‌گیری از تکنولوژی‌های پیشرفته: بهره‌گیری از تکنولوژی‌های پیشرفته برای تولید و صادرات این محصولات از ایران ضروری است. این تکنولوژی‌ها می‌تواند شامل استفاده از دستگاه‌ها و تجهیزات مدرن برای خشک کردن، بسته‌بندی و نگهداری سبزیجات، استفاده از سیستم‌های آبیاری و کوددهی هوشمند برای کشت سبزیجات، استفاده از سیستم‌های نظارت و کنترل کیفی و ایمنی محصولات، استفاده از سیستم‌های حمل و نقل و بیمه هوشمند برای ارسال کالا به مقصد، استفاده از سیستم‌های اطلاعاتی و آماری برای شناسایی بازارها و مشتریان، استفاده از سیستم‌های بازاریابی و تبلیغات الکترونیکی برای ارائه و فروش محصولات باشد. این تکنولوژی‌ها می‌تواند باعث افزایش کیفیت و کمیت محصولات، کاهش هزینه‌ها، صرفه‌جویی در زمان‌، افزایش بهره‌وری و کارایی، افزایش ارزش افزوده و سودآوری، افزایش رضایت و وفاداری مشتریان و امثال آن گردد.
- ارتقای دانش و مهارت صادرکنندگان: ارتقای دانش و مهارت صادرکنندگان سبزیجات خشک شده و گیاهان خشک شده ایرانی یکی دیگر از راهکارهای توسعه صادرات این محصولات از ایران است. این ارتقا می‌تواند شامل برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی و مشاوره‌ای در زمینه‌های مختلف مرتبط با صادرات، ایجاد انجمن‌ها و اتحادیه‌های صنفی و حرفه‌ای برای تبادل تجربیات و اطلاعات، ایجاد پایگاه‌ها و منابع اطلاعاتی و آماری برای به‌روزرسانی و اطلاع‌رسانی، ایجاد ارتباطات و همکاری‌های علمی و پژوهشی با مراکز دانشگاهی و پژوهشی داخلی و خارجی، ایجاد انگیزه‌ها و تشویق‌های مالی و معنوی برای صادرکنندگان باشد.
- بهره‌گیری از فرصت‌های بازارهای جهانی: بهره‌گیری از فرصت‌های بازارهای جهانی برای صادرات سبزیجات خشک و گیاهان خشک‌شده ایرانی یکی دیگر از راهکارهای توسعه صادرات این محصولات از ایران است. این فرصت‌ها می‌تواند شامل شناسایی و انتخاب بازارها و مشتریان هدف، ایجاد تفاوت و برندسازی برای محصولات، ایجاد تنوع و ابتکار در محصولات، ایجاد ارزش افزوده و افزایش کیفیت محصولات، ایجاد تطابق با استانداردها و گواهینامه‌های بین‌المللی، ایجاد بازاریابی و تبلیغات موثر و جذاب، ایجاد قیمت‌های رقابتی و مناسب، ایجاد شرایط مناسب و امن برای پرداخت و دریافت وجوه، ایجاد شرایط مناسب حمل و نقل و بیمه کالا باشد. این بهره‌گیری می‌تواند باعث افزایش سهم بازار، افزایش مزیت نسبی، افزایش سودآوری، افزایش رضایت و وفاداری مشتریان، کاهش فشار قیمتی و ریسک‌ها، افزایش اعتماد و اعتبار صادرکنندگان ایرانی شود.

* استفاده ار مطلب با ذکر نام منبع و مولف مجاز است