صادرات ماهی و آبزیان

دکتر هومن باسره

ایران در صنعت آبزی‌پروری و محصولات دریایی حضور قابل توجهی دارد. در دوره ۱۱ ماهه از ۲۱ مارس ۲۰۲۳ تا ۲۲ فوریه ۲۰۲۴، ایران بیش از ۵.۱ میلیون تن محصولات شیلاتی و آبزیان را به ارزش تقریبی ۶۲۰ میلیون دلار صادر کرد. این نشان‌دهنده افزایش ۱۵ درصدی در وزن و ۷.۴ درصدی در ارزش نسبت به همین دوره در سال قبل است. در دوره ۸ ماهه از ۲۱ مارس تا ۲۲ نوامبر ۲۰۲۲، نیز ایران ۱۱۶,۰۰۰ تن محصولات آبزیانی را به خارج از کشور صادر کرد که ارزش کلی آن حدود ۲۳۵ میلیون دلار بود. این نشان‌دهنده افزایش ۶ درصدی نسبت به دوره مشابه در سال قبل است.

ایران مجموعه‌ای از محصولات ماهی و دریایی را صادر می‌کند. برخی از گونه‌های مهم عبارتند از:
- ماهی قزل‌آلا: یکی از محصولات مهم صادراتی ایران به بازارهای خارجی که به دلیل گوشت لذیذ و با کیفیت، جذابیت بالایی دارد.
- ماهی‌های دریای خزر: ماهی‌هایی مانند کفال، ماهی‌سفید و ماهی‌شور که معمولاً از دریای خزر به کشورهای همسایه و اروپا صادر می‌شوند.
- میگو و ماهی‌های زینتی: میگو و ماهی‌های زینتی نیز جزو محصولات صادراتی ایران به بازارهای جهانی هستند.

تولید و صادرات ماهی و آبزیان دریایی از ایران

ایران به عنوان یکی از کشورهای مهم در حوزه تولید و صادرات ماهی و آبزیان دریایی در منطقه خاورمیانه شناخته می‌شود. این صنعت نقش مهمی در اقتصاد ملی ایران ایفا می‌کند و پتانسیل بالایی برای رشد و توسعه در آینده دارد.

ایران دارای منابع آبی غنی و متنوعی از جمله دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان است که امکان پرورش و صید انواع مختلف ماهی و آبزیان را فراهم می‌کند. طبق آمار، میزان تولید ماهی و آبزیان در ایران در سال ۲۰۲۳ حدود ۱.۲ میلیون تن بوده است. این تولید شامل انواع ماهی‌های پرورشی مانند قزل‌آلا، کپور، تیلاپیا و همچنین صید ماهی‌های دریایی مانند تن، شاه‌ماهی، میگو و سایر گونه‌های ارزشمند است.

مناطق اصلی تولید ماهی و آبزیان در ایران استان‌های ساحلی شمالی (گیلان، مازندران و گلستان) و جنوبی (هرمزگان، بوشهر و سیستان و بلوچستان) هستند. در این مناطق، فعالیت‌های پرورش آبزیان در قالب مزارع پرورش ماهی و میگو و همچنین صید ماهی‌های دریایی انجام می‌شود.

علی‌رغم پتانسیل بالای ایران در تولید ماهی و آبزیان، این صنعت با چالش‌هایی نیز روبرو است. برخی از مهم‌ترین موانع تولید عبارتند از:
- محدودیت‌های زیرساختی و کمبود تجهیزات مدرن در بخش‌های پرورش و صید
- نوسانات قیمت نهاده‌های تولید مانند غذای دام و انرژی
- کمبود آب شیرین برای پرورش آبزیان در برخی مناطق
- آلودگی‌های زیست‌محیطی و تغییرات آب و هوایی
برای رفع این موانع، راهکارهایی مانند سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، حمایت‌های مالی و تسهیلات اعتباری، مدیریت منابع آب و کنترل آلودگی‌ها می‌تواند مؤثر باشد.

صادرات ماهی و آبزیان یکی از مزیت‌های رقابتی ایران در بازارهای جهانی است. این محصولات دارای ارزش افزوده بالایی هستند و می‌توانند درآمد ارزی قابل توجهی برای کشور ایجاد کنند. مزایای صادرات برای تولیدکنندگان و تاجران ایرانی عبارتند از:
- افزایش فروش و درآمد تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی
- دسترسی به بازارهای بزرگ‌تر و پرمصرف‌تر در سطح جهانی
- کسب تجربه و دانش در زمینه بازاریابی و فروش بین‌المللی
- ایجاد فرصت‌های شغلی و توسعه اقتصادی در مناطق ساحلی ایران

طبق آمار، میزان صادرات ماهی و آبزیان از ایران در سال ۲۰۲۳ حدود ۳۵۰ هزار تن بوده است. این محصولات عمدتاً به بازارهای کشورهای حاشیه خلیج فارس، روسیه، چین و اتحادیه اروپا صادر می‌شوند.

رقبای اصلی ایران در بازار صادرات ماهی و آبزیان کشورهایی مانند نروژ، چین، ویتنام و تایلند هستند. با این حال، ایران دارای مزیت‌هایی نظیر نزدیکی جغرافیایی به بازارهای هدف، تنوع گونه‌های آبزیان و هزینه‌های تولید نسبتاً پایین‌تر است که می‌تواند در رقابت با این کشورها مؤثر باشد.