۱۴۰۳/۱۱/۲۱

کریدور واخان؛ راه نجات یا بزرگراهی به ناکجاآباد!

دکتر هومن باسره

حکومت طالبان در افغانستان قصد دارد بزرگراهی از طریق کریدور واخان، یک منطقه کوهستانی دورافتاده در شمال شرقی افغانستان، احداث کند تا مناطق مرکزی این کشور را به چین متصل نماید. این پروژه با هدف تبدیل شدن این کشور به یک هاب تجاری جهانی است که می‌تواند زمان سفر بین آسیای مرکزی و چین را کاهش دهد و تجارت منابع نادر مانند لیتیم، کبالت و طلا را تسهیل کند. کریدور واخان حدود ۳۵۰ کیلومتر طول دارد و عموماً یک منطقه خالی از سکنه است. دولت طالبان‌ امیدوار است که با تکمیل این کریدور بتواند وابستگی خود به پاکستان را کاهش دهد. اگرچه چین نیز علاقه‌مند به همکاری برای گشایش این کریدور است، اما نگرانی‌های امنیتی پکن مانع پیشرفت بیشتر شده‌ است.

به گزارش پایگاه خبری واردات و صادرات، اقتصاد افغانستان پس از قدرت‌گیری طالبان دچار فرسودگی شده‌ و محدودیت‌های فزاینده بر زنان باعث منزوی شدن اقتصادی کشور نیز شده‌ است. بسیاری از دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی تمایل ندارند در چنین شرایطی در افغانستان سرمایه‌گذاری انجام دهند. حملات مداوم شبه‌نظامیان اسلام‌گرا امنیت را تحت تأثیر قرار داده‌ است و حتی گاهی اوقات بازدیدکنندگان چینی هدف قرار می‌گیرند. این موضوع باعث افزایش ریسک برای سرمایه‌گذاران خارجی می‌شود. اگرچه شرکت‌های چینی قرارداد‌های زیادی برای استخراج مواد معدنی نادر بسته‌اند، اما پکن تاکنون تمایل چندانی به پذیرش پروژه‌های بزرگ زیربنایی نشان نداده‌ است؛ احتمالاً به دلیل نگرانی‌ها دربارهٔ ثبات سیاسی منطقه.

کریدور واخان نه تنها یک مسیر تجاری مهم بلکه دارای اهمیت استراتژیک نیز هست؛ اما هزینه بالای ساخت جاده‌ای در چنین محیطی کوهستانی بسیار زیاد خواهد بود. تحقق کامل آرزو‌های توسعه‌ای نیازمند حمایت مالی گسترده‌تر بین‌المللی یا داخلی خواهد بود که فعلاً دور از دسترس به نظر می‌رسد، مگر اینکه شرایط سیاسی بهبود یابد یا حمایت جدی‌تر کشور‌های دیگر دریافت گردد. برخی افراد محلی مانند محمد ولی بغلانی معتقدند که دوران طلایی نزدیک است، اما تحقق کامل این آرزو‌ها نیازمند تغییراتی بنیادین در سیاست داخلی افغانستان یا جذب سرمایه‌گذاری خارجی بیشتر خواهد بود.

برنامه‌های چین برای احیای جاده ابریشم مدرن (کمربند-جاده) شامل شبکه‌ای گسترده از جاده‌ها و مسیر‌های دریایی بین قاره‌ای است. اگر موفق شود، ممکن است افغانستان دوباره جایگاه خود را بعنوان نقطه کلیدی تجاری بازیابد. تحقق کامل چنین برنامه‌هایی نیاز به ثبات سیاسی، همکاری‌های منطقه‌ای وسیع‌تر، و تأمین مالی قابل توجه دارد. سیستم بانکی افغانستان همچنان تحت فشار‌های بین‌المللی قرار دارد. عدم حمایت مالی جهانی بخاطر سرکوب زنان و منزوی بودن سیاسی، سبب عدم پیشرفت برخی پروژه‌ها شده است. اکثر کشور‌های غربی هنوز تمایل ندارند مستقیماً در افغانستان سرمایه‌گذاری کنند. کمک‌های انسانی و مالی خارجی نیز معمولاٌ از طریق سازمان‌های غیردولتی انجام می‌شوند.

این پروژه نشان‌دهنده تلاش‌های حکومت طالبان برای بازگشت دوباره افغانستان به نقش تاریخی خود بعنوان مرکز تجاری مهم در آسیا است، اما رسیدن به این هدف نیازمند حل مشکلات اساسی از جمله مسائل امنیتی و محدودیت‌های اجتماعی-سیاسی خواهد بود. آینده کریدور واخان و تعاملات تجاری آن نامعلوم است؛ هرچقدر که شرایط سیاسی بهبود یابد یا حمایت‌های بیشتری دریافت شود، امکان موفقیت بیشتری وجود خواهد داشت. فعلاً، وضعیت اقتصادی کشور بسیار شکننده است و تحت تأثیر عوامل داخلی و خارجی قرار دارد. مشخص نیست آیا کریدور واخان واقعاً می‌تواند کمک بزرگی به اقتصاد افغانستان کند یا صرفاً یک پروژه رویاپردازانه با هزینه هنگفت باقی خواهد ماند و در نهایت باید دید آیا حکومت طالبان قادر خواهد بود شرایط لازم برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی را ایجاد نماید یا خیر؟ آیا توانسته‌اند اعتماد جامعه جهانی را جلب کنند؟ پاسخ دادن دقیق‌تر به این سؤالات نیاز به زمان بیشتری دارد تا ببینیم چه تغییراتی ممکن است در آینده رخ دهد.

* انتشار مطلب با ذکر منبع "مجله واردات و صادرات" مجاز می‌باشد